Темір, фолий қышқылы және магний – етеккір аурулары мен жүктілік кезіндегі маңызды биофакторлар

ТАҚЫРЫПҚА ШОЛУ

Әр адамның ағзасында 4 г темір бар. Темірдің жеткілікті мөлшерінің келіп түсуі қызыл қан жасушаларының синтезі үшін және, демек, біздің ағзамызда оттек тасымалдау үшін шешуші мәнге ие. Әйелдер үшін темірдің қан түзетін минералдары жүктілік кезеңі мен бала емізу кезінде ғана емес, етеккір кезінде де өте қажет. Тұрақты түрде қан жоғалту, көптеген әйелдерде темірдің жоғалуына алып келеді және бұл тіпті кеш сатыда анемия түрінде байқалатын және шаршағандықпен, концентрацияның төмендеуімен және физикалық әлсіздікпен байланысты болып табылатын темірдің дәлелденген тапшылығына әкелуі мүмкін. Мұндай тапшылықты дәрігермен кеңескеннен кейін қолайлы дәрілік заттың көмегімен емдеу қажет. Темірдің жетіспеушілігі тырнақтардағы жырашықтар, тырнақтың сынуы, шаштың түсуі және суыққа сезімталдық, сонымен қатар ең алдымен, ерін мен беттің бозаруы түрінде байқалады.

Сізге темір жетіспейді деп ойласаңыз, дәрігерге қаралыңыз!

Бауыр, қанды шұжық және тауық жұмыртқасы сияқты жануар тектес өнімдерде темір мөлшері көп. Вегетариандықтар жасымықты (6,9 мг / 100 г, темірдің өте жақсы қайнар көзі) және басқа да бұршақ тұқымдастарды темірге қажеттілікті қанағаттандыру үшін балама ретінде қолданғаны жөн, өйткені олардағы темір мөлшері жоғарыда аталған қанды шұжықтан да көп. Тіпті қызыл қызылша сияқты қызыл көкөністер және дәнді дақылдар (тары, қарабидай және сұлы) темірге бай тағамға жатады.

Алайда адамдар тағамнан алынатын темірді әртүрлі жолмен сіңіреді, осылайша жануар тектес өнімдерден алынатын темірдің 30%-ы ғана сіңіріледі. Салыстыру үшін, өсімдік өнімдерінен темірдің 5%-ы ғана сіңеді. С дәруменімен бірге қабылдау, темірдің өсімдік өнімдерінен сіңуін арттырады. Демек, С дәруменінің жеткілікті мөлшеріне әрдайым назар аудару қажет.

Егер темір тапшылығының белгілері сақталса, кофені, қара шай мен сүтті шамадан тыс мөлшерде тұтынуды тоқтату керек – осының бәрі темірдің сіңірілуін төмендетеді.

Фолий қышқылы (оның толық атауы – птероилмоноглутамин қышқылы немесе B9 дәрумені), әсіресе болашақ аналар үшін маңызды. Негізінен жануар тектес өнімдерде кездесетін B12 дәруменімен қатар, фолий қышқылы ұрық жасушаларын бөлу мен саралауда маңызды рөл атқарады, сондай-ақ ДНҚ синтезі үшін де қажет. Жүктіліктен басқа, фолий қышқылының жеткілікті мөлшерін тұтыну маңызды, өйткені ол қан түзуге қатысады және гомоцистеиннің қалыпты метаболизміне ықпал етеді.

Жүктілік кезінде фолий қышқылының жеткілікті қорына ерекше назар аудару керек: Жүкті әйелдер үшін фолий қышқылының ұсынылатын тәуліктік мөлшері 550 мкг құрайды. Ол ДНҚ, тимин және маңызды амин қышқылдарының құрылыс блогын синтездеу үшін қажет болғандықтан, жүктіліктің алғашқы апталарында фолий қышқылының тапшылығы эмбрионның ауыр дәрежеде зақымдануына әкелуі мүмкін.

Жыл сайын 800-ге жуық жаңа туған нәресте ми мен жұлынның даму ақауларын тудыратын былайша айтқанда «жүйке түтігінің ақауымен» туады. Егер жүктіліктің алғашқы аптасында ағзаға фолий қышқылының жеткілікті мөлшері келіп түссе, жүйке түтігінің ақаулары аз болуы мүмкін. Алайда, барлық жас тобындағы әйелдердің 86%-ы фолий қышқылын ұсынылған мөлшерден аз қабылдайды. Бұл қиындық туғызады, өйткені тиімділікті қамтамасыз ету үшін фолий қышқылының көп мөлшерін жүктіліктің алғашқы төрт аптасында қабылдау керек, ал мұндай ерте кезеңдерде әйелдер көбінесе өз жүкті екенін сезе бермейді. Демек, Неміс тамақтану қоғамы жүктілікті жоспарлайтын әйелдерге осы кезеңде фолий қышқылының аса жоғары мөлшеін қабылдауды ұсынады: Ұрықтануға дейін оларға қосымша синтетикалық фолий қышқылын (400 мкг-ға дейін) қабылдау керек.

Магний негізінен біздің сүйектеріміз бен бұлшықеттерімізді болады. Ол, адамның ағзасында сүйектер мен тістерді сақтау сияқты кейбір маңызды қызметтерді орындайды, сондай-ақ біздің бұлшықетіміздің босаңсуы мен қалпына келуіне жауап береді. Магний кальциймен бірге бұлшықет жұмысын реттейді.

Кальций бұлшықет тонусы үшін пайдаланылады, ал магний ағзадағы барлық бұлшықетті тұрақтандыруға және босаңсытуға көмектеседі. Осылайша, магний тапшылығы етеккір мен жүктілік кезінде әйелдерге өте күшті әсер етуі мүмкін бұлшықет спазмдарында және күшенуінде білінеді.

Жүктілік және бала емізу – әйелдің өмірінде магний көп қажет болатын екі кезең. Жүктілік кезінде магний тапшылығының алғашқы белгілері – іш қату, күшті токсикоз және балтыр бұлшықеттерінің құрысуы түрінде байқалуы мүмкін. Магний тапшылығы жүктілік кезінде мерзімінен бұрын қысқартулар басталған кезде қиындық туғызады, олар қатаң айтқанда, «бар-жоғы» бұлшықет спазмдары болып табылады. Бұдан бөлек, жатырдағы қан ағыны төмендеуі мүмкін. Бірнеше зерттеулер көрсеткендей, жеткілікті мөлшердегі магний ерте босану қаупін болдырмауы мүмкін. Сондықтан жүкті әйелдерге жас шамасына қарай байланысты магнийдің (310-350 мг) тәуліктік мөлшерін қабылдау ұсынылады. Бала емізетін әйелдерге одан да көп магний қажет, өйткені емшек сүтінің бір литрінде 33 мг-нан 37 мг дейін магний бар. Емізетін әйелдер үшін ұсынылатын тәуліктік мөлшері шамамен 390 мг.

Неміс тамақтану қоғамы, ересек әйелдер үшін магнийдің «қалыпты» тәуліктік мөлшері 300-310 мг құрайды деп мәлімдейді. Етеккір кезінде магний тапшылығы етеккір ауруларын, іштің спазмдарын және «етеккір алды синдромын» күшейтеді. Сондықтан, қатты етеккір ауруы мазаласа, ол жай ғана магний жетіспеушілігіне байланысты болуы мүмкін. Германияда әйелдердің 29%-ға жуығы магнийдің қажетті мөлшерін аз тұтынады. Бұл, әсіресе, 15-тен 19 жасқа дейінгі жас әйелдерге қатысты. Олардың 56%-ы тіпті ұсынылатын 350 мг тәуліктік мөлшеріне де жете алмайды.